Marcin Luter
Marcin Luter, ur. 10 XI 1483, Eisleben, zm. 18 II 1546, tamże,
– niemiecki teolog i reformator religijny; twórca luteranizmu; po studiach na uniwersytecie w Erfurcie, 1505 wstąpił do zakonu augustianów, 1507 ksiądz; od 1508 profesor uniwersytecie w Wittenberdze, od 1512 doktor teologii. Początkiem działalności reformatorskiej Lutra było ogłoszenie przez niego 1517 słynnych 95 tez krytykujących zainicjowaną przez Leona X akcję sprzedawania odpustów na rzecz budowy Bazyliki Św. Piotra; tezy Lutra spotkały się najpierw z potępieniem ze strony Stolicy Apostolskiej w formie wydawniczej 1520 bulli Exsurge Domine (którą Luter publicznie spalił), a w rok później ? z klątwą papieską i uchwałą sejmu wormackiego o banicji Lutra; 1521?22 Luter przebywał na zamku elektora saskiego Fryderyka Mądrego w Wartburgu, gdzie pracował nad przekładem Nowego Testamentu na język niemiecki; 1522 powrócił do Wittenbergi i rozpoczął pracę nad przekładem Starego Testamentu; na wybuch wojny chłopskiej zareagował 1525 ostrą krytyką i udzielił poparcia książętom przeciwko ludowi; 1525 ożenił się z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora; od 1527 polemizował z U. Zwinglim w celu uzgodnienia stanowisk reformacji niemieckiej i szwajcarskiej, 1528 na sejmie w Augsburgu przedstawiono zredagowane przez Ph. Melanchtona Augsburskie wyznanie wiary, stanowiące wykład nowej wiary; w wydarzeniach prowadzących do powstania Związku Szmalkaldzkiego Luter nie brał już udziału, gdyż formalnie ciągle groziła mu banicja.
Luter był autorem wielu prac teologicznych, polemicznych (m.in. polemika z Erazmem z Rotterdamu pt. O niewolnej woli 1525, wydanie polskie 1979), kazań, pieśni religijne oraz przekładów pism religijnych. Dostrzegając wagę edukacji religijnej, napisał Mały katechizm i Duży katechizm (1529, wydanie polskie 1980); katechizmy nie tylko odegrały ważną rolę w krzewieniu zasad wiary, lecz także wraz z jego Artykułami szmalkaldzkimi (1537, wydanie polskie 1980) weszły w skład Ksiąg wyznaniowych Kościoła luterańskiego (wydanie polskie kompletne 1999). Inne przekłady polskie: Wyznanie o Wieczerzy Pańskiej (1528, wydanie polskie 1999). Wiekopomnym dziełem Lutra jest przekład całej Biblii na język niemiecki (1534).
źródło informacji: Encyklopedia PWN
